ENBE ORKESTRASI - "SENDEN KIYMETLİ Mİ?"
Bütün tartışmalara, eleştirilere rağmen popüler müzik piyasasında ENBE damgası vurulmuş (imzası taşıyan demek zor tabii) albümlerin ses getirdiği bir gerçek. Özellikle Dilmener ustanın her fırsatta yazıp çizmesi, hatta biraz da yüksek sesle çıkışması boşuna değil. Bugüne kadarki ENBE albümlerinin ne kadarında ENBE vardı hiç bilemedik ve açıkçası büyük kısmında olmadığı iddiasının aksini ispat edebilen de olmadı. "O zaman ENBE ismi niye var?" sorusunu göz ardı eder ve bunları birer toplama albüm gibi değerlendirirsek, ticari başarının açıklaması da kendiliğinden gelmiş oluyor.
(Ekim 2011 tarihinde oydar.com 'da yayımlanmıştır.)
Gün boyu yağan karın buza kestiği, kuru ayazın adamın iliğine kemiğine işlediği bir gecede, şehirdeki evlerin ışıkları bir bir söner, insanlar sıcak yataklarında, kalın yorganların altında derin uykulara teslim olurken, tek tük arabaların geçtiği, sokak lambalarının asfaltın üzerindeki buzu saydamlaştırdığı caddelerde, ağır ve temkinli sürmeye gayret ettiğiniz bir arabanın içerisinde hayal edin kendinizi. Çok değil, yarım saat sonra yeni günün ilk dakikalarına gireceksiniz ve çoğunluğun kim bilir kaçıncı rüyasında karşıladığı yeni günü, ta sabahın ilk ışıkları doğana kadar uyanık geçireceksiniz. Gece vardiyasına gidiyorsunuz. Hayır, bir fabrikada değil; radyoda!
Gün boyu yağan karın buza kestiği, kuru ayazın adamın iliğine kemiğine işlediği bir gecede, şehirdeki evlerin ışıkları bir bir söner, insanlar sıcak yataklarında, kalın yorganların altında derin uykulara teslim olurken, tek tük arabaların geçtiği, sokak lambalarının asfaltın üzerindeki buzu saydamlaştırdığı caddelerde, ağır ve temkinli sürmeye gayret ettiğiniz bir arabanın içerisinde hayal edin kendinizi. Çok değil, yarım saat sonra yeni günün ilk dakikalarına gireceksiniz ve çoğunluğun kim bilir kaçıncı rüyasında karşıladığı yeni günü, ta sabahın ilk ışıkları doğana kadar uyanık geçireceksiniz. Gece vardiyasına gidiyorsunuz. Hayır, bir fabrikada değil; radyoda!
TRT Ankara Radyosunda TRT FM’den yayınlanan Geceden Sabaha programlarından birinde buldum iki sezon süresince. Bugün bile o günler her aklıma geldiğinde gözümde ilk canlanan yukarıda anlattığım tablodur.
Sonrasında Cebeci Dörtyol’da 24 saat açık pastaneden alınan ekler pastalar, çilekli, muzlu tartoletler, kurabiyeler, su böreği… Gece boyu ayakta kalmamız, enerjimizi yüksek tutmamız için ne gerekiyorsa onlar. Sonra bolca bozuk para…
Radyonun kahve makinesinden gelsin sıcak çikolatalar, sütlü kahveler, gitsin “espresso”lar, “macchiato”lar.
Eskiden gece sabaha kadar açık kalan, geceyi sabahlayarak geçirenlere/geçirmek zorunda olanlara hizmet eden kahvelere “sabahçı kahvesi” denirdi. Hala var mı öyle kahveler bilmem. Ama radyoda sabaha kadar devam eden canlı yayınların bir çeşit sabahçı kahvesi olduğunu söyleyebilmek mümkün. Biz de sabaha kadar uyanık kalanlara hizmet ediyorduk nitekim. Nasıl mı? Tabii ki sabaha kadar uyanık kalarak!
Elbette yayın yaptığınız radyo, TRT FM gibi dünyanın dört bir yanından dinlenilebilen bir radyoysa, dinleyen herkes aynı saat dilimi içerisinde olmayabiliyor. İlk kez bu yayınlara katıldığımda dinleyicilerin bize ulaşması için tahsis edilmiş telefonların gece boyunca, sabaha kadar aralıksız aranmasını şaşkınlıkla takip etmiştim. Sonra arayanların büyük kısmının yurt dışında yaşadığını, programın söz gelimi Amerika’da sabah saatlerine denk geldiğini fark edince, bunun normal olduğunu idrak etmiştim.
Yurt dışında yaşayan Türkiyeliler için ülkelerinden bir ses duymak, kendi dillerinden şarkılar, sohbetler dinlemek, muhakkak ki çok kıymetli, çok paha biçilmez bir şeydi. Bunu telefonun diğer ucundakilerin sarf ettiği her kelimeden, her cümleden, boğazlarına oturmuş yumrunun titrettiği seslerinden, ha ağladı ha ağlayacak ses tonlarından anlamak çok mümkündü. Duygulanırdık biz de çoğu kez elimizde olmadan.
Ne var ki yurt içinden arayanların sayısı da zannettiğimden epeyce fazlaydı. Kimdi bu “gece kuşları” ya da başka bir deyişle “sabahçılar” peki? Onları da gide gele, program yapa yapa, geceleri sabah ede ede öğrenecek, tanıyacaktık.
Radyolardaki gece programlarının en sıkı takipçileri, hiç kuşkusuz uzun yol şoförleri. Tabi ülke çapındaki tüm karayolları ağında dinlenilebiliyor olmasının, şehir değiştikçe değişen frekansların gösterildiği levhaların yol güzergâhları boyunca düzenli olarak karşınıza çıkmasının bu konuda TRT FM’i rakipsiz kıldığı bir gerçek.
Fakat bundan daha önemlisi, TRT FM yayınının canlı olması; gece boyunca mikrofonun karşısında o anda sahiden orada olduğunu bildiğiniz birilerinin konuşuyor olduğunu hissetmek. Bu sadece şoförler için değil, gece nöbeti tutan doktorlar, hemşireler, polisler, askerler, sivil güvenlik görevlileri ve benzerleri için de tartışılmaz bir tercih sebebi. Çünkü uyanık kalmak zorundasınız, çünkü muhtemelen yalnızsınız. Hele bir de etrafınızda sizi uyanık tutacak başka bir algı nesnesi yoksa, radyodan konuşan birilerini dinlemek şahane bir çözümdür. Hiçbir şey olmasa bile, bunun dinleyene verdiği güven, yol arkadaşlığı, kader birliği duygusu ayakta tutar insanı. Hele bir de dinlenilen şey keyifliyse, ballı kaymak!
Bir de belirli dönemlerde ve çok kez de belirli saat aralıklarında size eşlik edenler vardır gece yayını yaparken. Mesela sınav zamanları öğrenciler eklenir profile. Daha az uykuyla yetinebilen, ileri yaştakiler için gecenin belirli bir saatine kadar radyo dinlemek, hem eski bir alışkanlık, hem de yegâne eğlencedir. Onlar genellikle en fazla sabaha karşı ikiye, üçe kadar dinlerler sizi.
Saat dörde, beşe doğru bu defa gün ışımadan dükkânlarını, iş yerlerini açan, ya da işe gitmek üzere yola düşenler açar radyolarını. Fırıncılar bu grubun en çok radyo dinleyenleri sanırım; zira iki yıl boyunca kaç fırıncı ahbabımız oldu bilmiyorum. Ha bir de balıkçılar var. Onlar da en çok sabaha karşı dinlerler radyoyu. Bazen keskin bir sabah ayazıyla, deniz kokusu sızar ahizeden. Yorgun ve çatlamış bir sesle bir şarkı ister bir balıkçı. Uzaktan martı çığlıkları karışır canlı yayına.
Gece yayın yapmak zordur. Ama bir o kadar da güzeldir. Bu yazı devam eder... Daha anlatacak çok şey var.
DEVAM EDECEK
Sonrasında aktarmalara her gün gidip gelemeyecek, işin hamaliyesini başından beri çok da severek yapan Elhan’a tamamen devredecektim. Yani, ilk günden beri aklımda olan, metinleri izlediğim görüntülerin izdüşümden yola çıkarak yazma planı, dün bir bugün iki sekteye uğramıştı. İşim gereği her gün stüdyoda olamıyordum. Stüdyoda aktarılan görüntüleri de eve getirme şansımız yoktu.
Birkaç kez boş zamanlarımda stüdyoya giderek, aktarılmış kasetleri izlemeye çalıştıysam da, bunun da o kadar kolay olmadığını görünce vazgeçtim. Özellikle hafta sonları boş cihaz bulup, oranın sorumlusuna rica minnet cihazı açtırmak, sonra saatlerce başında oturup görüntü izlemek filan TRT bürokrasisinde epeyce çetrefilli işlerdi. Nitekim bürokrasi kelimesinin bile tek başına yetersiz kalacağı o “işi sekteye uğratma” hali ilerleyen safhalarda da sıklıkla karşımıza çıkacaktı.
Bu durumda bana düşen, yıllar öncesinden hatırladığım ya da hiç görmediğim görüntüleri Elhan’ın bana anlattığı kadarıyla hayal ederek metne dökmekti. Ben de öyle yaptım. Her şeyden bir parça aldım. Her hafta radyo programım sonrasında gelen telefon ve postalardan hatırıma düşenler de vardı o metinlerde, kendi hissettiklerim de, başkalarının, sözgelimi Elhan’ın, hatta D.’nin hayatlarından kulağıma yer edenler de. Herkese, kim varsa hepsine, aslında tek kelimeyle geçmişe delice hayran sunucu kadın tiplemesi gittikçe şekillenirken gözümde, bir yandan da bu TRT geleneğine göre hayli “sulu” sayılabilecek kadını dengelemek için, şarkıcıların resmi biyografilerini de kısa metinler halinde kaleme alıyordum.
O metinleri görüntülerin üzerine dış sesle verecek ve sunucu kadının öznelliğini, TRT usulü bir ağızla resmileştirecek ve işin içine belgesel sosunu sezdirmeden yedirmiş olacaktık. Tabi her gün onar dakikalık ikişer bölüm halinde yayınlanacak bir serinin içerisine bunca şeyi sığdırmanın sonunda dönüp dolaşıp çok sağlam bir kurgu cambazlığına dayanacağını henüz kestiremiyordum.
Radyoda bunu yapmak çok kolaydı. Ses dosyalarını kolayca kesip biçmek, saniyelerle hatta saliselerle dans etmek, kendi başıma, yardım almaksızın bile becerebildiğim bir şeydi. Bir projede her şeyin hayal ettiğim gibi olmasının, radyoda pekala mümkün, televizyonda ise bir çok koşula ve kişiye bağlı olarak ihtimal dahilinde olduğunu öğrenmem için biraz daha zaman geçmesi gerekecekti.
“Kumral bir kadın,” diyordu Elhan telefonda bana. “Biraz tombik ama çok güzel bir kadın...” Anlamadığımı görünce telefonu dayıyordu önünde duran monitörün hoparlörüne. Ceylan Ece söylüyordu: “İsmin cismin ne söyle kimsin, nerden geldin, kimsin nesin ?..” Siyah, askılı tuvaletinin üzerine şifon bir pelerin giymişti. Bukle bukle saçlarını, peleriniyle aynı ahenkte savuruyor, arada bir hangi kameraya bakacağını şaşırıyor, sürekli gülümseyerek durumu idare etmeye çalışıyordu. Ne kadar da çok Fatma Teyzeye benziyordu.
Kim bilir neredeydi şimdi Fatma Teyze ? Orduevi gecelerinin değişmez assolistiydi o. Tıpkı Ceylan Ece’ninkine benzer tuvaletler giyer, gecenin belli bir saatine kadar salondaki masalardan birinde kocası ve çocuklarıyla birlikte kendi halinde otururken, ismi anons edilince alkışlar arasında sahneye çıkar, askerliğini yapan müzisyenlerden oluşan saz heyetine doğru dönüp, bir baş işaretiyle “başlayın” komutunu verir, sonra değme alaturkacılara taş çıkaran bir edayla şarkısına başlardı.
En çok da bizim aramızdan, bizim oturduğumuz masalardan birinden kalkıp sahneye çıktığı için, daha dün sabah evimize komşu balkonda çamaşır asmış, halı dövmüş olduğu için, gecenin sonunda cümbür cemaat eve dönülürken, salondaki tüm kadınlarınkinden daha afili de olsa tuvaleti, bizimle aynı taşlık yoldan yürüyerek kocasının kolunda lojmanın yolunu tutacağı için alkışlardık onu.
Sesi güzeldi ya da değildi, şarkı söyleyebiliyordu ya da söyleyemiyordu, ne fark ederdi ki ? Orta yaşını almış, iki çocuk annesi, orta gelirli bir ailenin börek açan, turşu kuran, gün aşırı süpürge yapan ev kadını, allı güllü tuvaletler içinde sahneye çıkıp şarkıcıymış gibi yapıyordu ya, o bile az şey değildi seksenli yılların Türkiye’sinde.
Çok az plak yapmış, sonra nedense ortalardan kaybolmuş Ceylan Ece’nin yüzü Fatma Teyze’nin yüzüyle karışıyor hafızamda. Fatma Teyze’nin assolisti olduğu Elazığ Orduevi’nin bahçesinde, 12 Eylül sonrası Elazığ’a ilk ziyaretini yapacak olan Kenan Evren’i beklediğimiz gün geliyor aklıma.
Geliş haberi kulaktan kulağa yayılmış, lojmanlardaki bütün subay-astsubay eşleri, en süslü gün kıyafetlerini giyip, Orduevinin kuaföründe en seksenli yıllar saçlarını yaptırmış, sonra çocuklarıyla beraber bahçede toplanmıştı. Kimi Pamela’ydı, kimi Sue Ellen, kimiyse Leydi Di... Sarı sıcak bir yaz günüydü. Kenan Paşa saatler sonra geldiğinde hep beraber ayağa kalkmıştık. Resmi arabadan inmiş, eliyle uzaktan selam vermiş, biz deli gibi alkışlarken o, Orduevi binasından içeri girip, odasına çıkmıştı.
Saatler süren bekleyişimiz sırasında, kuaför salonundaki Hey dergisini aşırmış, bahçede bir köşeye çekilip başından sonuna okumuştum. Bülent Ersoy, Bo Derek’e özenmiş, uzun saçlarını onun gibi tutam tutam ördürmüştü. Derginin kapağını onun Bo Derek saçlı pozu süslüyordu. Bir süre sonra gazetelerde Bülent Ersoy’un sahne yasağı haberlerini okuyunca Kenan Evren’in o gün benim Orduevi bahçesindeki masalardan birinde bıraktığım Hey dergisini her nasılsa bulup Ersoy’un o resimlerini gördüğünü ve çok kızdığını düşünmüştüm. Uzun zaman Bülent Ersoy’un sahne yasağının suçlusu olarak gördüm kendimi. Neyse ki Kenan Evren, Fatma Teyze’yi şarkı söylerken görmemiş, ona da yasak getirmeye kalkmamıştı da gazino sahnelerinden bir assolist eksilmiş olsa bile, bizim sahnemizden eksilmemişti.
Hakkımda
Yavuz Hakan Tok
Müzik Yazarı / Eleştirmen / Arşivci
Müzik Yazarı / Eleştirmen / Arşivci
2001 yılında Bir Zamanlar adlı internet sitesinde müzik yazıları yazmaya başladı. Yanı sıra yazıları, Zip İstanbul, Koara, İkinci Kanal, Caretta, Mezun Life, Popüler Tarih dergilerinde, Bugün gazetesi ve Milliyet gazetesinde yayımlandı.
Bu Hafta Çok Okunanlar
-
(1984'ten Bugüne) Sezen Aksu'nun yeni albümünün piyasaya çıktığı bugünlerde, Türk popunun efsane albümlerinden "Sen Ağlama&q...
-
“Vayomini dö pua, yunaytıd kindım tu points… Lalmeyn di pua, görmıni ten points…” Ecnebi ülkeler birbirine böyle böyle puan dağıtırken bi...
-
MABEL MATİZ - "FATİH" “Yahu bu ne? Bu zamanda 25 şarkılık albüm mü olur? Kim dinleyecek bunu?” “Şarkıların hepsi birbirine benz...
-
(Milliyet Sanat dergisi Şubat 2023 sayısında ve 5 Şubat 2023 tarihli Milliyet gazetesinde yayımlanmıştır.) 1997 yılında bir vesileyle Pre...
-
Bir sayım günüydü. Eve hapis olmuştuk. Sayım memuru ha geldi ha gelecekti. Anneannem, içi saman dolu boz ala boz renkli misafir odası ko...
Arşivden
-
Yabancı Gelin Sonia, Türkiye'de nasıl ünlü bir sinema oyuncusu ve şarkıcı oldu?.. Yetmişlerde ona kim, neden açık çek verdi? Dillere...
-
ENBE ORKESTRASI - "SENDEN KIYMETLİ Mİ?" Bütün tartışmalara, eleştirilere rağmen popüler müzik piyasasında ENBE damgası vurulmuş ...
-
"Hani Peter Pan masalı gibi bir hayal dünyası vardır ya; orada kötülük yoktur, orada ihanet yoktur, orada acı çekilmez. Bizim şarkılar...
-
MABEL MATİZ - "FATİH" “Yahu bu ne? Bu zamanda 25 şarkılık albüm mü olur? Kim dinleyecek bunu?” “Şarkıların hepsi birbirine benz...
-
MUSTAFA BOZKURT – “YOL” Esinlenme, etkilenme, ilham alma, sanatın her dalında bir çıkış noktası olabilir. Önünde bir örneği, daha önce yap...